Ngất xỉu là trạng thái mất ý thức đột ngột khiến nạn nhân bị bất tỉnh trong ngắn hạn. Nếu không sơ cứu người bị ngất xỉu kịp thời sẽ có nguy cơ để lại hậu quả khó lường cho bệnh nhân.

1.1. Định nghĩa

Nhìn chung, ngất xỉu xảy ra khi bộ não tạm thời không nhận đủ lượng máu cung cấp, khiến nạn nhân đột ngột mất ý thức trong một thời gian ngắn. Theo các bác sĩ, ngất và xỉu là hai khái niệm không hoàn toàn giống nhau. Cụ thể:

• Xỉu là tình trạng mất ý thức không hoàn toàn, nạn nhân vẫn có khả năng nghe và nhận biết xung quanh;
• Ngất là trạng thái mất ý thức đột ngột, người bệnh không thể nhận biết những gì đang diễn ra.

Ngất xỉu đôi khi không phải là dấu hiệu của một vấn đề y tế nghiêm trọng, nhưng cũng có thể ngược lại, hiện tượng này bắt nguồn từ nguyên nhân xảy ra một rối loạn nào đó trong cơ thể, thường liên quan đến tim mạch. Do đó, điều trị tình trạng mất ý thức tạm thời được xem như một thao tác cấp cứu y tế cần thiết cho đến khi nạn nhân có dấu hiệu hồi tỉnh. Cần đến cơ sở y tế thăm khám để tìm ra nguyên nhân nếu một người bị ngất nhiều lần.

1.2. Nguyên nhân

Có nhiều nguyên nhân khiến con người bị ngất xỉu đột ngột, chẳng hạn như:

• Ngất đơn thuần do đối giao cảm: Có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi khi có các yếu tố thúc đẩy như quá xúc động, mệt mỏi, thiếu máu, đứng lâu,… Nạn nhân ngất đơn thuần thường hồi phục ý thức nhanh, có dấu hiệu tỉnh chỉ trong khoảng vài giây hay vài phút;
• Yếu tố tim mạch: Xuất hiện cả khi người bệnh đang nằm nghỉ hoặc sau khi gắng sức. Phổ biến ở những đối tượng có tiền sử bệnh tim, bao gồm ngưng tim, rối loạn nhịp tim, hẹp động mạch chủ hoặc động mạch phổi, phình bóc tách động mạch chủ, tăng áp động mạch phổi,…
• Mạch máu não: Những trường hợp này thường ngất do đột quỵ, thiểu năng động mạch sống nền, đau nửa đầu migraine, viêm động mạch takayasu, hoặc do xoang cảnh, …

Một số nguyên nhân khác, bao gồm: Hạ huyết áp tư thế, hạ canxi, tăng thông khí, cơn ho dữ dội, yếu tố tâm lý, …

1.3. Biểu hiện

Người bị ngất xỉu sẽ có những biểu hiện như sau:

• Hôn mê, gọi và lay động không có phản ứng;
• Da mặt xanh, tái nhợt;
• Tay chân buông lỏng, không có lực;
• Thở bình thường hoặc thở ngáy, ngưng thở từng cơn, đôi khi không thở;
• Mạch rối loạn, lúc bắt được lúc không.

2.1. Nếu bạn cảm thấy choáng

• Nằm hoặc ngồi xuống nghỉ ngơi cho đến khi tỉnh táo hơn;
• Nên ngồi trong tư thế cúi gục mặt, đặt đầu giữa hai gối;
• Không được đứng dậy quá nhanh để giảm nguy cơ ngất xỉu thật sự.

2.2. Nếu người khác ngất xỉu

• Đặt nạn nhân nằm ngửa, đầu thấp hơn chân;
• Nếu nạn nhân vẫn còn thở và không có thương tích thì cố gắng nâng hai chân cao lên khoảng 30cm, hơn tầm của tim;
• Nới lỏng thắt lưng, cổ áo và những chỗ quần áo bó sát;
• Ðặt đầu quay sang một bên để đề phòng hít chất nôn vào phổi hoặc tụt lưỡi vào cổ họng;
• Kiểm tra nhịp thở của nạn nhân, bắt đầu hô hấp nhân tạo trong trường hợp không thở;
• Tiếp tục hô hấp nhân tạo cho đến khi xe cấp cứu đến hoặc nạn nhân bắt đầu thở lại;
• Nếu nạn nhân ngất xỉu do té ngã bị thương, ưu tiên cầm máu hoặc giảm vết sưng phù hợp;
• Nếu nạn nhân không tỉnh lại trong vòng tối đa 10 phút, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Có nhiều biện pháp dân gian trong sơ cứu người bị ngất, tuy nhiên y học hiện đại khuyến cáo mọi người không nên tin tưởng tuyệt đối những cách chưa được chứng minh hiệu quả và thực hiện theo một cách tùy tiện. Thay vào đó, nên tìm hiểu đâu là những điều nên và không nên làm để vừa giúp đỡ được nạn nhân, vừa tránh làm cho tình trạng càng nghiêm trọng và phức tạp thêm.

Những điều nên làm khi sơ cứu người bị ngất:

• Đắp chăn ấm khi thân nhiệt nạn nhân thấp hơn bình thường;
• Có thể cho người bị ngất xỉu ngửi dầu nóng, dầu gió;
• Trong thời gian chờ cấp cứu đến, có thể day ấn nhân trung (vị trí huyệt nằm giữa 1/3 trên và 2/3 dưới rãnh nhân trung) nhanh, mạnh, dứt khoát để hỗ trợ người bệnh tỉnh lại;
• Giúp nạn nhân hồi tỉnh bằng cách: Gọi tên, vẩy nước lạnh, đắp khăn lạnh, cho uống nước giải nhiệt, …

Những điều không nên làm khi sơ cứu người bị ngất:

• Không châm 10 đầu ngón tay cho người bệnh, tránh gây nhiễm trùng;
• Không gọi nạn nhân tỉnh dậy quá nhanh để giảm nguy cơ ngất xỉu một lần nữa;
• Không tụ tập quá đông người xung quanh để thoáng khí.

Trên đây là những cách sơ cứu người bị ngất xỉu đột ngột, giúp bạn có thêm kiến thức nhằm bảo vệ sức khỏe kịp thời cho bản thân, gia đình cũng như những người xung quanh. Điểm lưu ý trong sơ cứu khi bị choáng ngất quan trọng nhất là gọi bác sĩ hoặc chủ động đưa nạn nhân đến bệnh viện để có hướng xử trí tiếp theo phù hợp, cũng như tìm ra nguyên nhân hỗ trợ điều trị.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org