Thời tiết nắng nóng cực đoan đang ngày càng phổ biến do biến đổi khí hậu, đặc biệt tại các quốc gia có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần 500.000 người trên toàn thế giới tử vong mỗi năm do các nguyên nhân liên quan đến sốc nhiệt – một tình trạng nguy hiểm có thể xảy ra đột ngột, nếu cơ thể không được làm mát kịp thời.
Sốc nhiệt không chỉ ảnh hưởng đến người cao tuổi, trẻ nhỏ mà cả người trẻ khỏe mạnh cũng không nằm ngoài nguy cơ nếu mắc phải những sai lầm khi đối mặt với nắng nóng. Dưới đây là 4 hành động tưởng chừng vô hại nhưng lại có thể đe dọa tính mạng vào những ngày nhiệt độ lên cao, bạn cần tuyệt đối tránh.
Uống nước đá để hạ nhiệt
 |
| Uống nước đá ngay sau khi đi nắng tưởng mát, nhưng dễ gây sốc nhiệt từ bên trong – nguy hiểm với cả tim mạch và tiêu hóa. |
Trong xã hội hiện đại, nước đá và đồ uống lạnh được coi là “vũ khí ma thuật chống nóng”, nhưng thực tế, chúng lại tạo ra nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe. Nước đá có thể làm mát bề mặt da nhanh chóng, nhưng nó có thể kích thích co thắt đường tiêu hóa và ngăn chặn quá trình tản nhiệt của cơ thể.
Một nghiên cứu của Thụy Điển phát hiện ra rằng trong môi trường 40 độ C, nhiệt độ cơ thể của những người liên tục uống nước 0 độ C có thể trở lại trạng thái nguy cấp chỉ trong vòng vài phút, cho thấy mô hình đỉnh kép “nhiệt độ cơ thể đầu tiên giảm rồi tăng”; trong khi những người uống nước ấm có xu hướng ổn định.
Ngoài ra, tình trạng co mạch đường tiêu hóa do nước đá thậm chí có thể làm giảm lưu lượng máu đến đường tiêu hóa hơn 30%, điều này có nghĩa là trong thời tiết nóng bức của mùa hè, lượng máu tới tim sẽ bị cắt giảm và các cơ quan cốt lõi không được cung cấp đủ máu, từ đó trở thành tác nhân gây ra tình trạng say nắng trầm trọng hơn.
Tắm nước lạnh ngay sau khi đổ mồ hôi nhiều
Do cơ chế cân bằng nhiệt giữa lõi và da của cơ thể con người bị kích hoạt, nhiệt độ da chỉ giảm tạm thời, nhưng nhiệt vẫn được giữ lại bên trong các cơ quan và vi tuần hoàn tạm thời bị phá vỡ do sốc nước lạnh.
Một nghiên cứu của Canada đã tiến hành thí nghiệm trên 50 người: sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, họ được tắm nước lạnh 15 độ C. Nhịp tim của 80% số người này tăng ngay lập tức hơn 20% – đây là phản ứng căng thẳng điển hình khi bị kích thích bởi nhiệt độ lạnh.
Hệ thần kinh chuyển đổi nhanh chóng, và máu “được hiến” cho da quay trở lại, làm giảm lượng oxy cung cấp cho não và cơ tim, có thể dễ dàng gây ngất xỉu, loạn nhịp tim và thậm chí là ngừng tim.
Sử dụng điều hòa quá lạnh ngay khi đi nắng về
 |
| Bật điều hòa lạnh sâu khi cơ thể còn nóng có thể gây co mạch, chóng mặt, thậm chí đột quỵ nhiệt – đừng để thói quen này đe dọa sức khỏe. |
Hầu hết mọi người đều đi thẳng đến phòng máy lạnh vào mùa hè để cảm thấy mát mẻ và thoải mái. Tuy nhiên, sự thay đổi liên tục giữa nóng và lạnh tạo ra rất nhiều căng thẳng cho hệ thống điều hòa nhiệt độ của cơ thể. Cơ thể con người điều chỉnh nhiệt độ cơ thể thông qua cơ chế não-vùng dưới đồi. Khi nhiệt độ bên ngoài dao động mạnh, trung tâm điều chỉnh buộc phải chuyển đổi thường xuyên, điều này rất khó để mọi người nhận thấy.
Nhưng cơ thể đang phải đấu tranh về mặt sinh lý: một cuộc khảo sát của Úc phát hiện rằng trong ba năm liên tiếp, say nắng do “chuyển đổi nhanh giữa môi trường nóng và lạnh” chiếm 15% tổng số ca nhập viện mỗi năm.
Kết hợp với độ ẩm thấp trong môi trường kín có máy lạnh, đờm có độ nhớt cao và niêm mạc mũi khô dễ gây nhiễm trùng đường hô hấp, dễ gây ra tình trạng “say nắng + nhiễm trùng”.
Uống quá nhiều nước sau khi say nắng
Mọi người đều biết rằng mất nước không có nghĩa là uống nhiều nước có thể bù đắp được. Điều quan trọng là phải xem xét “cân bằng điện giải”. Đặc biệt là sau khi đổ mồ hôi nhiều trong môi trường nhiệt độ cao, những gì bị mất là các ion như natri, kali và clorua. Uống nước lọc chỉ làm loãng máu nhưng không bổ sung các ion đã mất và cơ thể sẽ rơi vào “trạng thái hạ trương do thiếu muối”.
Một nghiên cứu mẫu lớn ở Anh đã quan sát 2.000 cá nhân bị mất nước sau khi tập thể dục. Trong số đó, 8,3% bị đau đầu, buồn nôn và thậm chí là co giật động kinh vì họ chỉ uống nước lọc mà không bổ sung chất điện giải và tiếp tục bị hạ natri máu.
Có thể hình dung rằng nếu sự cân bằng trong cơ thể bị phá vỡ trong điều kiện nhiệt độ cực cao, nó sẽ rơi vào một chuỗi nguy hiểm “say nắng nhẹ → say nắng cực độ → hạ natri máu”.
Nắng nóng không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là sốc nhiệt – một tình trạng có thể dẫn đến tử vong nếu không xử lý kịp thời. Mỗi hành động hàng ngày, từ tập luyện, ăn uống đến nghỉ ngơi, đều cần được điều chỉnh phù hợp với điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Hãy bảo vệ bản thân và người thân bằng cách tránh những hành động “tưởng vô hại mà cực kỳ nguy hiểm” vào những ngày nắng gay gắt. Đồng thời, đừng quên bổ sung đủ nước, mặc quần áo thoáng mát, đội nón rộng vành, đeo kính râm và hạn chế ra ngoài vào giờ cao điểm nắng.
