Góc Mẹ và Bé

Bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em không khó điều trị, chỉ cần điều trị đúng, sớm kết hợp với chăm sóc tốt sẽ giúp trẻ nhanh hồi phục.

Tiêu chảy cấp thường do virus hoặc vi khuẩn gây ra, ở thể nhẹ có thể điều trị và theo dõi tại nhà. Tuy nhiên, trên thực tế lâm sàng có không ít cha mẹ chưa hiểu rõ về biện pháp điều trị cũng như chăm sóc nên đã có những sai lầm khiến bệnh nặng hơn.

Một số sai lầm thường gặp khi điều trị tiêu chảy cấp

Cho con uống ít nước vì sợ trẻ đi ngoài nhiều hơn

Nhiều cha mẹ cho rằng trẻ mắc tiêu chảy nên uống ít nước, có thể giúp giảm thiểu số lần bé đi ngoài. Tuy nhiên, đây là một quan niệm sai lầm, thậm chí có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của trẻ, bởi nước không làm cho tình trạng tiêu chảy cấp trở nên nặng hơn.

Nguyên nhân đi ngoài là ruột bị kích thích và tăng dịch ruột chứ không liên quan đến việc bổ sung nước. Khi đi ngoài liên tục, cơ thể sẽ bị mất nước sẽ dẫn đến thiếu nước, mất điện giải… dễ gây biến chứng nghiêm trọng nhất.

Mất nước ở giai đoạn nhẹ, có thể chỉ cần bù nước và điện giải thì cơ thể đã hồi phục, nhưng ở giai đoạn nặng thì cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng. Do đó, việc cho trẻ uống đủ nước, tốt nhất là cho uống oresol để bổ sung nước và điện giải cho trẻ. Trường hợp trẻ tiêu chảy kèm theo nôn hoặc trẻ không hợp tác uống oresol, cần đưa trẻ đến trung tâm y tế có chuyên khoa nhi để được truyền dịch.

Cho trẻ uống các thuốc cầm tiêu chảy

Khi thấy trẻ bị đi ngoài ra phân lỏng nhiều lần, người sọp đi nhanh nên không ít bố mẹ, ông bà lo lắng đã tự ý mua thuốc cầm tiêu chảy. Đây là sai lầm nghiêm trọng mà mọi người trong gia đình cần tránh.

Việc đi tiêu nhiều cũng là cách để cơ thể đẩy chất độc, virus, vi khuẩn ra khỏi cơ thể. Hầu hết thuốc cầm tiêu chảy hiện nay đều có tác động làm giảm nhu động ruột, từ đó phân không được đẩy ra ngoài và hạn chế sự tự đào thải của cơ thể (nghĩa là thực chất trẻ vẫn bị tiêu chảy nhưng lại không thải phân ra ngoài). Phân dồn ứ lại trong ruột sẽ khiến trẻ bị bệnh nặng hơn, đau bụng, viêm ruột, tắc ruột… thậm chí có thể nguy hiểm tính mạng.

Vì thế trong trường hợp này, hoàn toàn không cần cho trẻ uống thuốc cầm tiêu chảy, kể cả các loại lá như: Búp ổi non, nước sắc vỏ măng cụt…

Cho trẻ uống thuốc chống nôn

Nhiều trẻ bị tiêu chảy cấp có kèm triệu chứng buồn nôn và nôn, không ít người đã tự ý cho con uống thuốc chống nôn domperidone hoặc metoclopramide. Đây là hai thuốc có thể giúp trẻ ngừng nôn nhanh chóng, nhưng thuốc có chỉ định cụ thể chứ không tùy ý sử dụng.

Thuốc chống nôn có thể gây ra những tác dụng phụ, tùy thuộc vào loại thuốc và cơ địa của mỗi trẻ như: Buồn ngủ hoặc mệt mỏi, trẻ có thể trở nên ít hoạt động và ngủ nhiều hơn, rối loạn tiêu hóa, thay đổi tâm trạng, tác động đến hệ thần kinh… Do đó chỉ cho trẻ dùng thuốc chống nôn khi có chỉ định từ bác sĩ.

Dùng kháng sinh

Nhiều cha mẹ vẫn còn suy nghĩ hễ ốm là cần phải uống kháng sinh. Khi thấy trẻ bị tiêu chảy thì mua kháng sinh về cho con uống, đây cũng là một sai lầm thường gặp. Thực tế, kháng sinh vẫn được bác sĩ kê đơn, nhưng chỉ khi trẻ bị tiêu chảy cấp do nhiễm vi khuẩn, còn với tiêu chảy cấp do các nguyên nhân khác thì kháng sinh đều không có tác dụng. Nếu tự ý cho trẻ uống thuốc còn khiến trẻ gặp phải tác dụng phụ, trong đó có rối loạn tiêu hóa khiến tình trạng tiêu chảy nghiêm trọng hơn và tăng nguy cơ kháng kháng sinh…

Bổ sung men tiêu hóa

Khi trẻ bị tiêu chảy, nhiều cha mẹ sẽ bổ sung ngay men tiêu hóa cho con, nhưng đây là một sai lầm, bởi men tiêu hóa không có tác dụng điều trị bệnh tiêu chảy mà chỉ được bác sĩ chỉ định khi mắc một số bệnh lý đặc biệt.

Trường hợp trẻ bị tiêu chảy, có thể bổ sung men vi sinh, bởi lúc này các lợi khuẩn đường ruột của trẻ bị suy giảm nên bổ sung men vi sinh sẽ có tác dụng tăng tỷ lệ lợi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, nâng cao sức đề kháng, giúp trẻ tiêu hóa khỏe và hấp thụ thức ăn tốt hơn.

Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn sử dụng đúng loại cũng như liều lượng. Để sử dụng men vi sinh hiệu quả, cần lưu ý:

– Ưu tiên sử dụng những chế phẩm men chứa đa dạng chủng lợi khuẩn.

– Đọc kỹ bao bì sản phẩm để biết được những chủng lợi khuẩn và hàm lượng có trong sản phẩm. Hàm lượng của mỗi gói men vi sinh phải từ 107 – 1010 CFU mới đạt hiệu quả tốt.

– Pha men vi sinh với nước ấm không quá 40 độ, không pha với nước sôi, cháo hoặc sữa nóng. Nhiệt độ cao như vậy sẽ làm các lợi khuẩn chết và men vi sinh không còn tác dụng. Sau khi pha thì uống ngay, không để quá lâu ngoài môi trường vì sẽ mất tác dụng.

– Trường hợp có dùng kháng sinh thì uống men vi sinh sau khi uống kháng sinh 2 tiếng.

– Khi sử dụng men vi sinh phải dùng đúng và đủ thì mới có hiệu quả, nếu không sẽ chỉ tốn thời gian, công sức vô ích mà trẻ vẫn còi biếng ăn.

– Việc sử dụng men vi sinh loại nào, số lượng và liều lượng an toàn cho trẻ phải do các bác sĩ chỉ định và theo dõi sau khi thăm khám cụ thể, tuyệt đối ba mẹ không nên tự ý mua men vi sinh về dùng cho trẻ khi con chưa được thăm khám.

Biện pháp phòng ngừa biến chứng khi trẻ bị tiêu chảy cấp

Tiêu chảy cấp nếu không được bù đủ nước kịp thời sẽ gây mất nước, điện giải làm trẻ suy kiệt, gây trụy mạch, suy thận cấp… có thể dẫn đến tử vong. Do đó, để trẻ được điều trị đúng và ngăn ngừa các biến chứng, ngay khi thấy trẻ bị tiêu chảy cấp, cần cho trẻ uống nhiều nước, ăn nhiều trái cây, uống dung dịch oresol để bù nước.

Người chăm sóc trẻ phải theo dõi sát sao số lần cũng như lượng phân, tình trạng phân mỗi lần trẻ đi ngoài. Cần quan sát sắc thái của trẻ, nếu thấy trẻ bỏ ăn, môi khô, sốt cao, nôn, mặt tái nhợt, mệt lả… thì cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện để được điều trị ngay. Bởi tình trạng mất nước và điện giải nặng có thể khiến trẻ rơi vào tình trạng nguy kịch nhanh chóng.

Không cho trẻ ăn kiêng quá mức vì sẽ khiến trẻ bị suy dinh dưỡng, thậm chí có nhiều trẻ mất rất nhiều thời gian để hồi phục; nên cho trẻ ăn đầy đủ dinh dưỡng với cách chế biến mềm, dễ tiêu như cháo gà, cà rốt, khoai tây…; có thể chế biến các món khác nhau làm sao để kích thích vị giác cho trẻ; vẫn cho trẻ uống sữa đầy đủ, thậm chí còn cần phải tăng cường sữa, chia làm nhiều bữa nhỏ…

Sởi ở trẻ em là bệnh lý truyền nhiễm có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh, trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ. Cụ thể:

• Biến chứng gây viêm thanh quản: Giai đoạn sớm, là do virus sởi: xuất hiện ở giai đoạn khởi phát, giai đoạn đầu của mọc ban thường mất theo ban, hay có Croup giả, gây cơn khó thở do co thắt thanh quản. Giai đoạn muộn: Do bội nhiễm (hay gặp do tụ cầu, liên cầu, phế cầu…), xuất hiện sau mọc ban. Diễn biến thường nặng: Sốt cao vọt lên, ho ông ổng, khàn tiếng, khó thở, tím tái.
• Biến chứng gây viêm phế quản: Thường do bội nhiễm, xuất hiện vào cuối thời kỳ mọc ban. Biểu hiện sốt lại, ho nhiều, nghe phổi có ran phế quản, bạch cầu tăng, neutro tăng, X quang có hình ảnh viêm phế quản.
• Biến chứng gây viêm phế quản – phổi: Do bội nhiễm, thường xuất hiện muộn sau mọc ban. Biểu hiện nặng: Sốt cao khó thở, khám phổi có ran phế quản và ra nổ. Bạch cầu tăng, neutro tăng, thường là nguyên nhân gây tử vong trong bệnh sởi, nhất là ở trẻ nhỏ.
• Biến chứng thần kinh gồm viêm não – màng não – tủy cấp: Là biến chứng nguy hiểm gây tử vong và di chứng cao. Gặp ở 0,1 – 0,6% bệnh nhân sởi. Thường gặp ở trẻ lớn (tuổi đi học), vào tuần đầu của ban (ngày 3 – 6 của ban). Khởi phát đột ngột, sốt cao vọt co giật, rối loạn ý thức: hôn mê, liệt ½ người hoặc 1 chi, liệt dây III, VII hay gặp hội chứng tháp – ngoại tháp, tiểu não, tiền đình…
• Biến chứng viêm màng não kiểu thanh dịch (do virus). Viêm tủy: Liệt 2 chi dưới, rối loạn cơ vòng.
• Biến chứng viêm màng não: Viêm màng não thanh dịch do virus sởi; Viêm màng não mủ sau viêm tai do bội nhiễm. Viêm não chất trắng bán cấp xơ hóa (Van bogaert): Hay gặp ở tuổi 2 – 20 tuổi, xuất hiện muộn sau vài năm, điều này nói lên virus sởi có thể sống tiềm tàng nhiều năm trong cơ thể bệnh nhân có đáp ứng miễn dịch bất thường. Diễn biến bán cấp từ vài tháng đến 1 năm. Bệnh nhân chết trong tình trạng tăng tương lực cơ và co cứng mất não.
• Biến chứng đường tiêu hóa gồm: viêm niêm mạc miệng: Lúc đầu do virus sởi, thường hết cùng với ban, muộn thường do bội nhiễm, cam mã tấu (noma) thường xuất hiện muộn, do bội nhiễm xoắn khuẩn Vincent là một loại vi khuẩn hoại thư gây loét niêm mạc miệng, lan sâu rộng vào xương hàm gây hoại tử niêm mạc, viêm xương, rụng răng, hơi thở hôi thối.

Tóm lại: Biến chứng của bệnh sởi có thể xảy ra ở mọi đối tượng. Tuy nhiên đối với trẻ, nguy cơ xuất hiện biến chứng sởi ở trẻ em sẽ cao hơn trong các trường hợp: Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Trẻ sơ sinh. Trẻ chưa được tiêm phòng vaccin ngừa bệnh sởi. Trẻ mắc phải một số bệnh lý mạn tính. Trẻ có hệ miễn dịch suy giảm.

Vì vậy, phụ huynh đưa con đến các trạm y tế để tiêm vaccine. Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên và vệ sinh nhà cửa sạch sẽ. Cung cấp chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ chất dinh dưỡng, duy trì chế độ vận động, luyện tập thể dục thể thao khoa học để nâng cao sức đề kháng. Hạn chế tiếp xúc với người có triệu chứng nghi ngờ sởi như sốt, phát ban và viêm long hô hấp như ho, chảy nước mũi… Khi có biểu hiện sốt phát ban dạng sởi thì cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.